Turuncu'nun Sayfası

Uranüs

Eski zamanlarda gezegenlerden beş tanesi biliniyordu.Bunlara Güneş ve Ay da eklendiğinde Güneş sisteminin yedi üyesi oldu. Yedi " mistik " rakamdı,dolayısıyla bundan daha uygun bir sayı olamazdı. Ayrıca yeni bir büyük gezegen olabileceği pek akla gelen bir fikir değildi. Bu durum tanınmamış bir amatör gözlemcinin ( ki bu kişi aynı zamanda bir müzisyendi ) gökbilim dünyasını sarsan keşfini yaptığı 1781 yılına kadar böyle kalmıştı.

Uranüs , Jüpiter'e veya Satürn'e göre küçük sayılabilir; ancak Dünya'dan çok daha büyüktür. Ekvatoral çapı 51.120 km. kadarken,küresel olarak basık sayılabileceğinden kutupsal çapı bu değerden daha düşüktür. Satürn'e göre çok yoğun sayılabilecek Uranüs,sudan yoğundur. Hacimsel olarak Dünya'dan 67 kat büyüktür;ancak kütlesi Dünya'nınkinin sadece 14.5  katı kadardır.Kurtulma hızı saniyede 22.5 km. dir. Yüzey çekimi ise Dünya'nınkinden biraz daha fazladır. Uranüs'ü , Jüpiter'in veya Satürn'ün küçük bir kopyasıymış gibi görmek son derece yanlıştır. Son kuramlara göre büyüklüğü tam olarak belirlenememiş olsa da bir çekirdeği vardır.Bu çekirdeğin üzeri gazların buzlar ile karışımlarıdan oluşan kalın tabakalarla  çevrilidir.Hatta bu tabakalar bulutların üst kısımları kadar soğuklarsa , donmuş halde bulunmaları gerekir.Karışımların büyük çoğunluğu bir tür su karışımından oluşuyor gibi görünmektedir.Bu su ayrıca amonyak ve metan ile birleşerek kalın ,buzlu bulut katmalarını da oluşturmaktadır.İçsel bir ısı kaynağı olmayan veya en iyi ihtimalle çok güçsüz bir ısı kaynağı olan Uranüs'ün   ekseni acayip,yani öyle-böyle değil ,yani feci eğiktir.

Büyük teleskoplarla bile Uranüs'ün soluk benzi üzerinde gerçek anlamıyla birşey göremeyiz. 1992 yılında California   yakınlarındaki Palomar Rasathanesi'nin 150 cm.lik aynalı teleskobuyla bakarsanız birşey görmeyi ümit eylemeyin. Uranüs son derece kişiliksiz bir dünyadır; Jüpiter ve Satürn'e göre ( ve hatta Neptün'e göre bile ) çok daha donuk olduğu da tartışma götürmez. Voyager'dan önce sadece beş uydu ( Miranda,Ariel,Umbriel,Titania ve Oberon) biliniyordu. Bu uyduların hepsi de bizim ayımızdan küçüktür. En büyükleri olan Titania'nın çapı bilem 1578 km.dir; bu haliyle ancak Satürn ailesinden Rhea ve   Iapetüs ile karşılaştırılabilir.

Bütün devler gibi Uranüs'ün de halka sistemi vardır.Uranüs bir çok bakımdan dev gezegenler arasında bir istisnadır ( ama istisnalar kaideyi bozmaz. ) .Sadece o bir iç ısı kaynağından yoksun görünmektedir;sadece o eksenel eğikliğe su kaçır mıştır.Yüzeyinde hiçbir etkinlik yok gibidir ve ekvatoru ile kutuplar arasında ısı farkı yoktur. Uranüs'ü görmek hiç de zor değildir.Dürbünle bakıldığında yıldıza benzemeyişiyle ayırt edilebilir.Bir teleskop kullanılırsa mavimsi yeşil ( turkuaz ) yuvarlak görünür hale gelir.

 

Kim Ne Zaman Buldu ?

William Herschel  1781

 

Atmosfer

% 85 Hidrojen

% 12 Helyum

% 03 Metan

 

Yapısal Bilgiler

Kütle (Dünya=1) : 14.5

Ekvator Çapı (km) : 51,118

Hacim (Dünya=1) : 67

Ortalama Yoğunluk (g/cm3; su=1g/cm3) : 1.27

Yüzeydeki Yerçekimi (Dünya=1) : 1.1

Kurtulma Hızı (km/sn) : 21.2

Eksen Eğikliği (Derece) : 97.9

Dönme Periyodu (Bir Gün) (d=Dünya Günü, h=Dünya Saati, t=Ters Yönde) : 17.23ht

Ortalama Yüzey Sıcaklığı (°C) : -210

Bilinen Halkalarının Sayısı : 11

Uydu Sayısı : 15

Görünür Parlaklık : 5.5

En Öte Noktası : 3,004

En Beri Noktası : 2,735

Güneş'ten Ortalama Uzaklık (milyon km) : 2,869.6

Ortalama Yörünge Hızı (km/sn) : 6.81

Yörünge Eğikliği (Derece) : 0.77

Yörüngesel Periyot (Bir Yıl) (y=Dünya Yılı, d=Dünya Günü) : 84.01y

 

Uyduları

Uydu Adı Çap (km) Gez. Uzak. (km) Yör. Per. (D.Günü) Eğiklik (Derece)
Cordelia 26 49,700 0.3 çok küçük
Ophelia 32 53,800 0.4 çok küçük
Bianca 44 59,200 0.4 çok küçük
Cressida 66 61,800 0.5 çok küçük
Desdemona 58 62,700 0.5 çok küçük
Juliet 84 64,400 0.5 çok küçük
Portia 110 66,100 0.5 çok küçük
Rosalind 58 69,900 0.6 çok küçük
Belinda 68 75,300 0.6 çok küçük
Puck 154 86,000 0.8 çok küçük
Miranda 472 129,800 1.4 3.4
Ariel 1,158 191,200 2.5 0
Umbriel 1,169 266,000 4.1 0
Titania 1,578 435,900 8.7 0
Oberon 1,523 582,600 13.5 0

 

Kaynaklar : Bilim ve Teknik Dergisi
                   http://newton.physics.metu.edu.tr/~aat/   (ODTÜ AMATÖR ASTRONOMİ TOPLULUĞU)

MainMenu.gif (14457 bytes)